SORU: SGK YA GÖRE; KİMLER DUL VE YETİM OLARAK SAYILMAKTADIR?
CEVAP: Sigortalının/Emeklinin vefatı nedeniyle tarafına aylık bağlanabilecek ve dul-yetim(hak sahibi) olarak nitelendirilen kişileri, ölenin eşi(dul eş) çocukları ile anne ve babası oluşturmaktadır.
Medeni kanun hükümlerine göre aralarında resmi bir evlilik birliği kurulmamışolan eş bu kapsamda dul eş sıfatıyla aylık alma hakkına sahip değildir.
Evlat edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş veya babalığı hükme bağlanmış çocuklar ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocuklar da, dul ve yetim sıfatıyla aylık bağlanma talebinde bulunabilirler.
Ancak, evlat edinilen çocuktan dolayı anne ve baba sıfatıyla aylık talep edilemez.
SORU: SGK' DA DUL/YETİM AYLIĞI BAĞLAMA ŞARTLARI NELERDİR?
CEVAP: Dul ve yetimlere aylık bağlama şartları 01.10.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu değişikliğe uğramıştır.Buna göre, vefat eden sigortalının en az 1800 gün prim ödeme gününün (5 yıllık hizmet) bulunması dul/yetimlerine aylık bağlanması söz konusu olmaktadır.Ayrıca, dul ve yetimlerine aylık bağlama şartları haklarında 5510 sayılı Kanun hükümleri uygulanacaklar ile 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre işlem yapılmaya devam edilenler açısından farklılık göstermektedir.
Aşağıda belirttiğim şartların ortadan kalkması, bağlanmış olan aylığın ' kesilmesini ' gerektirmektedir.
SORU: 5510 SAYILI KANUNA GÖRE AYLIK BAĞLAMA ŞARTLARI VE AYLIK ORANI NEDİR?
CEVAP: 1 - Dul eşine % 50' si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmama hali dahil çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75,
2 - Yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmama hali dahil çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya bağlanmamış çocuklardan;
* 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,
* Kurum sağlık kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılanların veya,
* Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının, her birine % 25,
3 - Yukarıda belirttiğim çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50' si,
4 - Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 25'i oranında; ana ve babanın 65 yaşının üzerinde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın, yukarıdaki şartlarla toplam % 25' i, oranında aylık bağlanmaktadır.
SORU: 5434 SAYILI KANUNA GÖRE AYLIK BAĞLAMA ŞARTLARI VE AYLIK ORANI NEDİR?
CEVAP: 1 - 5434 sayılı kanun uyarınca emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı alan veya iştirakçi olan dul eşe % 50, aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşe ise 5434 sayılı kanun kapsamında emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı almaması veya iştirakçi (4/1-(c) kapsamında sigortalı) olmaması halinde % 75,
2 - Çocuklardan 5510 sayılı kanunun 4/1-(c) bendi kapsamında sigortalı sayılmayı gerektiren çalışması bulunmayan ve
* Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlara,
* Ölüm tarihinde 18 yaşını, orta öğrenimde 20 yaşını, yüksek öğrenimde ise 25 yaşını doldurmayan veya
* Ölüm tarihinde iyileştirilmesi olanaksız hastalıkları veya sakatlıkları bulunan ve bu durumlarının çalışmalarına engel olduğu sağlık kurulunca onaylanacak raporla tespit edilenlere muhtaç olmaları şartıyla, ölüm tarihindeki yaşlarına bakılmaksızın erkek çocuklara, her birine% 25' i,
3 - Ölenin önceki eşinden olan çocuklarıyla, hem anadan hem babadan yetim olan veya af kanunlarına göre tescil edilmiş bulunan çocuklara % 30' u,
4 - 5510 sayılı kanunun 4/1(c) kapsamında sigortalı olmayan ve
* 65 yaşından büyük ise muhtaç, 65 yaşından küçük ise malul ve muhtaç durumda bulunan babalara % 25'i,
* Dul ve muhtaç olmaları koşuluyla anneye % 25' i oranında aylık bağlanmaktadır.
SORU: DUL / YETİM AYLIĞININ BAŞLANGIÇ TARİHİ NASIL TESPİT EDİLMEKTEDİR?
CEVAP: Emekli / Malullük aylığı almakta iken vefat halinde, aylığa müstahak dul ve yetimlere ölüm tarihini takip eden aybaşından(ayın 1'inden) itibaren aylık bağlanmaktadır.
Örneğin: Emeklimiz aylığını 1 Nisan' da aldıktan sonra 8 Nisan'da vefat ederse, hak sahiplerine 1 Mayıs tarihinden itibaren maaş bağlanır.
Kamu görevlisinin henüz aylık bağlanmadan çalışırken vefatı halinde, bağlanacak aylığın başlangıç tarihi ölüm tarihini takip eden aybaşı olarak esas alınmaktadır.
Bu kapsamda, aylıklarını her ayın 15' inde alan memurların vefatı halinde, emekli aylığı takip eden ayın 15' inden, aylığını her ayın 1' inde alan memurların emekli aylığı ise takip eden ayın 1'inden itibaren başlamaktadır.
SORU: DUL YETİM AYLIĞI NEREDEN ALINACAK?
CEVAP: Gerek emekli iken, gerekse çalışırken vefa nedeniyle bağlanan dul/yetim aylıkları (Çalışırken vefat edenlerden dolayı ödenecek emekli ikramiyesi dahil) adreslerine en yakın T.C Ziraat Bankası veya T.Halk Bankası Şubeleri aracılığıyla ödenmektedir. Söz konusu ilk ödeme işlemlerinden sonraki dönemlere ilişkin aylık ödemeleri, ilgililerin istekleri üzerine anlaşmalı bulunan diğer banka veya PTT Şubeleri aracılığıyla da ödenebilmektedir.
SORU: SGK' DA AYLIĞIN ÖDENMESİ NASIL DURDURULUR?
CEVAP: SGK tarafından bağlanan aylıklar (yaşlılık, maluliyet, vazife malullüğü ve ölüm) tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren aralıksız olarak altı ay süreyle tahsil edilmezse, ilgililerin aylık bağlanma şartlarının devam edip etmediğinin(göreve girme, ölüm, mezuniyet, evlenme gibi durum değişikliklerinin) tespiti amacıyla aylıkları durdurulmaktadır. İlgili Banka ya da PTT şubelerine gönderilen aylıklarını altı ay süreyle almaması nedeniyle aylıkları durdurulan emeklilerin(dul yetimlerin) aylık alamama gerekçelerini belirten bir dilekçe ile yapacakları başvuru üzerine Kurumca gerekli incelemeler yapıldıktan sonra, durdurulan aylıkları yeniden ödenmeye başlanacaktır.
SORU: DUL/YETİM AYLIKLARINDAN İCRA KESİNTİSİ YAPILIR MI?
CEVAP: 5510 sayılı Kanunun 93.maddesine göre dul ve yetimlerin muvafakati olmaksızın aylıklardan icra kesintisi yapılması mümkün değildir. Ancak, aylık sahibinin muvafakatinin olması halinde aylığın en fazla 1/4' ü oranında kesinti yapılabilir.